Carlos A. Aguilera
En la oscuridad sólo es posible ver gatos.
Hegel
Personajes:
-La Madre
-El Padre (muñeco)
-El Hijo (muñeco)
-El Gato (muñeco)
(Escena semioscura. El Padre y El Hijo están sentados cada uno en una silla de madera. En el centro de la escena hay una pequeña mesa blanca, de comedor, con un bombillo amarillo encima.)
(Entra La Madre por el lateral izquierdo arrastrando una maleta grande de cartón; agitada. Viene vestida de militar, con charreteras rojas, gorra y medallas… La boca la lleva pintada con exageración, al igual que El Padre y El Hijo.)
LA MADRE: (Dirigiéndose al Hijo…) Y después dices que soy una mala madre. Mira todo lo que hago por ti. (Tira la maleta encima de la mesa.) He atrapado nuevamente a tu gato. Tu cochino gato. ¡Mira! (Señala con la mano la maleta.) Estaba en el bosque y hasta allá he ido. Al mismo bosque. Al cochino bosque, para que no lloriquearas más. A lo profundo del bosque a atrapar a tu gato… que corrió por todo el bosque desafiando mi inteligencia. Tu cochino gato, sí, sí… no me mires así. Tu cochino gato. Hago por ustedes (ahora señala también en la otra dirección, donde está sentado El Padre) lo que ustedes nunca harían por mí. Lo que en todos estos años nunca han hecho por mí. Lo que nunca en la vida harán por mí. ¡Yo que soy toda sacrificio y dedicación! (Se golpea con el puño en el pecho.) Lo llamé y lo llamé…, y cuando lo escuché perderse le fui atrás. Te lo dije, te lo dije siempre, que no trajeras ningún gato ruso a esta casa, que no trajeras ningún gato ruso, que son los peores. Yo misma ya estuve una vez ahí y todo me pareció lo peor. Sobre todo los gatos. No tienen ningún respeto por nada y roban impunemente todo lo que encuentran, todo lo que se les aparece en el camino. Y no cazan. A este mismo tú lo has empujado tres o cuatro veces a que nos liberara de la plaga y nada. Te lo dije, son lo peor. Son rusos, y todo lo ruso es lo peor. Lo peor de lo peor… y apestan; sííí… ¿No recuerdas cuando tu padre llegó aquella vez con la medalla que había ganado como cazador ejemplar de la provincia? Medalla que le impuso el mismo gran jefe en la plaza pública. Y ¿qué hizo entonces tu cochino gato? Se cagó. Una gran diarrea encima de mi mantel blanco… Tu padre llorando de emoción por haberle estrechado la mano al gran jefe y por el discursito de elogio que le había disparado ahí mismo el gran jefe y el gato puahhh. ¡Ahí mismo! (Señala la mesa.) ¡Puahhh! Encima de mi mantel blanco. De mi mantel blanco de todos los domingos. ¡Puahhh! Ese que ya mi madre colocaba todos los fines de semana encima de esta misma mesa para que mi padre tomara la sopa y partiera el pan. El más blanco de todos mis manteles blancos. Y ¿qué hizo tu cochino gato ruso? Eh, dime ¿qué hizo? Una diarrea verdosa. Tal y como ha sido la vida mía con ustedes desde que me casé con tu queridísimo padre. (Lloriquea.) Sí, una mierda de vida como aquella mierda verdosa de tu mierdoso gato. Y ahora tú, para colmo, madre, que no lo encuentro, madre, que no puedo vivir sin mi gato, madre, que mi pobre ga… (Se interrumpe.) Y ahí yo que salgo para el bosque a buscar a tu cochino gato, a cazarlo sea como sea. Y ahí está. Mírenlo. (Señala de nuevo a ambos.) Si quieren verlo abran la maleta y mírenlo. Ahí está. Un gato ruso sólo puede ser transportado en una maleta rusa y eso fue lo que hice. ¡Mírenlo!
(Abre la maleta y saca una escopeta de perdigones que coloca encima de la mesa y un gato enorme de cartón que tira en medio del escenario. Le da un golpe con el pie.)
LA MADRE: Tomé mi maleta rusa, esa que me regaló una vez el verdadero señor jefe de plaza pública y me fui a buscar a tu gato. ¡Míralo! Querías gato, pues ahí está. Ahora tendrás para siempre gato; sólo que sin movimiento, como el Estado. Siempre presente pero sin movimiento. Jaaa… El gato-Estado. ¡El Estado en forma de gato! Eso es lo que querían, pues ahí está. Salí a por él y ahí está. El gato-Estado. Ese que te regalaron los gemelos rusos. Ahí está. Mira que te lo advertí bien clarito, que no lo aceptaras, que sería una trampa de esos gemelos rusos, pero no me escuchaste y ahí están las consecuencias. ¿Acaso no sabías que los gemelos rusos le regalan gatos a todo el mundo para espiarlos? Y para colmo todos los gatos que regalan son rusos. No gatos escandinavos o de angora o polacos, tal y como tenía tu maestra de piano. Un verdadero gatico polaco, mucho más musical que tu cochino gato ruso. ¿Qué hacía éste cada vez que tocabas el piano en casa? ¿Dime? ¿Qué hacía este cabrón gato cada vez que me tocabas los valsitos de Chopin que tanto me gustan? ¿Quieres que te lo diga? Pues se iba al bosque. Al mismo bosque donde lo encontré hoy junto a otros gatos. Sí, al bosque, a hacer sabediosqué con otros gatos. Y ¿el gatico polaco de tu profesora de piano? Ese sí que era un verdadero gato. Ese escuchó siempre tus conciertos junto a la profesora. Ese sí se echaba encima del piano y te escuchaba, semidormido, aprendiendo. Porque lo más seguro es que aprendiera de ti en aquel momento, de tus cancioncitas. No como éste que siempre tuvo diarreas verdosas cada vez que tuvimos una pequeña alegría en esta casa. Cuando nos visitó el verdadero señor maquinista, ¿qué hizo tu gato? Y cuando le impusieron esa medalla por la que tu padre ha estado orgulloso toda la vida, ¿qué hizo? Y cuando me serrucharon el pie, ¿qué hizo? Y cuando tú viniste con el diploma de la clase de piano, ¿qué hizo? Es cierto que el diploma la verdadera señora profesora de música lo había caligrafiado en polaco, y que tu padre y yo estuvimos una hora intentando descifrar aquel papelucho blanco. Pero, ¿en qué otro idioma iba a hacerlo si ella y su condenado gato musical son polacos? ¿Puede escribir un polaco en otro idioma que no sea el polaco? Y qué hizo tu gato, ¿quieres que te lo diga de nuevo?
De:
Carlos A. Aguilera. Discurso de la madre muerta. Tenerife: Baile de Sol, 2012.
Ilustración © Lubomir Typl, 2010.
Lectura de un fragmento en video
Speech van de dode moeder (fragment)
’s Nachts ziet men alleen katten
Hegel
Personages:
– De moeder
– De vader (pop)
– De zoon (pop)
– De kat (pop)
(Halfdonker podium. De vader en de zoon zitten ieder op een houten stoel. In het midden van het toneel staat een kleine witte eettafel, met een gele gloeilamp erboven.)
(Van links komt moeder binnen die geagiteerd een grote kartonnen koffer achter zich aansleept. Gekleed als een militair, met rode epauletten, een pet en medailles… Haar mond is overdreven gestift, net als die van de vader en de zoon.)
De moeder: (Tegen de zoon) En dan durf jij te zeggen dat ik een slechte moeder ben. Moet je kijken wat ik allemaal voor je doe. (Gooit de koffer op tafel.) Ik heb die kat van je weer eens moeten vangen. Die smerige kat van je. Kijk! (Ze wijst naar de koffer.) In het bos zat hij, dus ik maar lopen… Helemaal naar dat rotbos, om maar af te zijn van dat gemekker van je. Diep dat bos in om een kat te vangen… een kat die dat hele bos doorrende en dacht mij te slim af te zijn. Die smerige kat van je, ja ja… zit maar niet zo te kijken. Die smerige rotkat. Ik werk me uit de naad voor jullie (ze wijst in een andere richting, waar vader zit) en jullie doen nooit wat voor mij. In al die jaren hebben jullie dat nog nooit gedaan. Jullie gaan dat ook nooit doen. En ik maar zorgen en me maar opofferen. (Ze klampt haar boezem vast.) Ik riep en riep…, en toen ik hem hoorde dwalen, ben ik achter hem aan gegaan. Ik zei het nog zo, ik heb het al die tijd gezegd: je moet geen Russische kat mee naar huis nemen, geen Russische kat, die zijn de ergste. Ik ben zelf een keer in Rusland geweest en alles was daar vreselijk. Vooral de katten. Die hebben nergens respect voor en jatten ongestraft alles wat ze tegenkomen, wat er ook maar op hun pad komt. En ze jagen niet eens. Deze hier heb je al drie of vier keer aangespoord om ons van de plaag te verlossen, maar nee hoor. Ik zei nog, die zijn de ergste. Ze zijn Russisch, en alles wat Russisch is, is vreselijk. Het ergste van het ergste… stinken, dat doen ze, ja… Ben je vergeten wat er gebeurde toen je vader terugkwam met een medaille omdat hij was verkozen tot de beste provinciejager? Medaille die de grote baas zelf hem op het plein had opgespeld? Wat deed die smerige kat van jou toen? Hij scheet de boel onder. Een grote plens diarree boven op mijn witte tafelkleed… Je vader huilend van emotie omdat de grote baas hem een lovende speech en een hand had gegeven, en die kat flats! Precies daar! (Ze wijst naar de tafel.) Flats! Boven op mijn witte tafelkleed. Mijn witte zondagse tafelkleed. Flats! Dat kleed dat mijn moeder elk weekend keurig op tafel legde zodat mijn vader zijn soep kon eten en het brood kon snijden. Mijn allerwitste tafelkleed. En wat deed jouw smerige Russische kat? Nou? Wat deed ie? Een groene plens diarree. Net als mijn leven met jullie vanaf het moment dat ik met die lieve vader van je trouwde. (Ze snikt.) Ja, een schijtleven net als die groene schijt van die smerige kat. En dan kom jij ook nog eens aan met je mama, ik kan hem niet vinden, mama, ik kan niet zonder mijn kat, mama, mijn arme poe… (Ze valt zichzelf in de rede.) Ik naar het bos om die smerige kat van je te zoeken, om hem koste wat het kost te vangen. En daar is ie. Kijk hem staan. (Ze wijst weer naar beiden.) Als jullie hem willen zien, doe de koffer maar open en kijk. Daar is ie. Een Russische kat kan alleen in een Russische koffer vervoerd worden, en dat heb ik gedaan. Kijk dan!
(Ze doet de koffer open en haalt er een jachtgeweer uit dat ze op de tafel legt en een grote kartonnen kat die ze midden op het toneel zet. Die geeft ze een trap.)
De moeder: Ik pakte de Russische koffer die ik van de grote baas van het plein had gekregen en ik ben de kat gaan zoeken. Kijk dan! Je wilde toch een kat, hier heb je hem. Nu heb je een kat voor eens en altijd; alleen eentje die niet beweegt, net als de Staat. Altijd aanwezig maar hij beweegt niet. Haha… De Staatskat. De Staat in de vorm van een kat! Dat wilden jullie toch? Daar heb je hem. Ik ging op zoek, en daar is ie dan. De Staatskat. Die je van de Russische tweelingbroers kreeg. Daar heb je hem. Ik heb je nog zo gewaarschuwd, dat je het cadeau niet aan moest nemen, dat het een val was van die Russische tweeling, maar je luisterde niet en nou zit je met de gebakken peren. Wist je dan niet dat de Russische tweelingbroers katten uitdelen om iedereen te bespioneren? En tot overmaat van ramp zijn alle katten die ze cadeau doen Russisch. Geen Scandinavische, Angolese of Poolse katten zoals die van jouw pianolerares. Die had een echte Poolse kat, veel muzikaler dan die Russische van jou. Wat deed die van jou telkens als je piano speelde? Vertel dan. Wat deed die klotekat telkens als je die deuntjes van Chopin speelde die ik zo mooi vind? Zal ik het zeggen? Hij ging ervandoor, naar het bos. Datzelfde bos als waar ik hem vond, bij de andere katten. Ja, naar het bos, om weet ik veel wat te doen met die andere katten. En dat Poolse katje van je pianolerares? Dat was pas een echte kat. Die bleef liggen tijdens de concerten van je juf. Die ging halfslapend op de piano naar je liggen luisteren. Waarschijnlijk leerde hij op dat moment die liedjes. Niet zoals deze, die altijd groene diarree kreeg telkens als we iets te vieren hadden thuis. En toen de echte meneer de machinist ons kwam opzoeken? Wat deed je kat toen? En toen ze die medaille opspeldden waar je vader zijn hele leven zo trots op is geweest, wat deed hij toen? Wat deed hij toen ze mijn voet afzaagden? En toen jij met je diploma van pianoles thuiskwam? Oké, het diploma was in het Pools geschreven door de echte muzieklerares, en je vader en ik waren een uur bezig met het ontcijferen van dat witte vel. Maar in welke taal had ze het dan moeten doen als zij en die verdomde kat van haar Pools zijn? Had een Pool in Swahili moeten schrijven dan? Nou, wat deed je kat toen? Moet ik het voor je uitspellen?
Carlos A. Aguilera. Speech van de dode moeder. Haarlem: In de Knipscheer, 2019. (Vertaling Nanne Timmer)
Carlos A. Aguilera (La Habana, 1970). Escritor. En 1995 ganó el Premio David de poesía, en La Habana, en 2007 la Beca ICORN de la Feria del libro de Frankfurt, y en 2015 la Cintas en Miami. Sus últimos libros publicados son: Archivo y terror. Operaciones entre literatura, política, teatro y arte (ensayo, 2019), Luis Cruz Azaceta. No exit (monografía, 2016), Matadero seis (nouvelle, 2016), Lorenzo García Vega. Apuntes para la construcción de una no-poética (ensayo, 2015), El imperio Oblómov (novela, 2014) y Asia Menor (poesía, 2016). Codirigió la revista Diáspora(s) entre 1997 y 2002. Coordina en Rialta la colección FluXus. Reside en Praga.
Carlos A. Aguilera (Havana, 1970) werd in Cuba bekend door zijn poëzie en performances. Hij was oprichter van het avant-gardistische project Diáspora(s), en co-redacteur van het tijdschrift met dezelfde naam tussen 1997 en 2002. Tegenwoordig woont hij in Praag en is co-directeur van het online platform in-cubadora. In 2007 kreeg hij de schrijversbeurs icorn van de Frankfurter Buchmesse en in 2015 de Beca Cintas van de fiu in Miami. Hij publiceerde o.a. de verhalenbundel Teoría del alma china (2006), de dichtbundel Asia Menor (2016), de novelle Matadero Seis (2016), de essaybundel Archivo y terror. Operaciones entre literatura, política, teatro y arte (2019) en de roman El imperio Oblómov (2014). Veel van zijn teksten zijn in diverse talen vertaald. Dit theaterstuk is eerder in het Duits vertaald een werd in Düsseldorf opgevoerd door theatergezelschap Pig´s Appeal.
EL NIEUWE ACÁ 